Stres Yönetimi

Hatice Köse /  İAÜ- Aydın Dergisi

“Elmas ile kömür arasındaki tek fark elmasa daha fazla baskı uygulanmış olmasıdır.” Anonim

Stres günümüzde yaşamın kaçınılmaz bir parçası haline gelmiştir. Hayatın içinde pek çok alanda sayısız uyarana maruz kalan insanlar, gerek iş gerekse özel hayatlarında zorlayıcı unsurlarla yüz yüze kalmaktadırlar.

Stres yaratan etkenlerin çok fazla olduğu ortamlarda, iç dünyamızın dengesini korumak sağlığımızı ve yaşam kalitemizi yükseltecektir. Bunun ilk adımı ise stresle ilgili bilgi dağarcığımızı geliştirmek, stresin özellikleri, türleri, yarattığı etkiler, nedenleri, sonuçları ve stresi yönetme teknikleri hakkında bilgi sahibi olmaktır. Stres, iş ve özel yaşamımızdan tamamen çıkartamayacağımız bir unsurdur dolayısıyla başarılı ve mutlu bir hayat için stres yönetimi tekniklerini öğrenmemiz ve uygulamamız gerekmektedir.

Stresin Tanımı

Stres, 17. yüzyılda, felaket, bela, musibet, dert, keder, elem gibi anlamlarda ifade edilmiştir. 18. ve 19. yüzyıllarda, kavramın anlamı değişmiş ve güç, baskı, zor gibi anlamlarda kullanılmış. 19. ve 20. yüzyılda ise bedensel ve ruhsal hastalıkların sebebi olarak düşünülmüştür.

Doğan Cüceloğlu’na göre, stres, “Bireyin, fizik ve sosyal çevredeki uyumsuz koşullar nedeniyle, bedensel ve psikolojik sınırlarının ötesinde harcadığı gayrettir.”

Olumlu ve Olumsuz Stres

Çince’de “stres” kelimesi tehlike ve fırsat kelimelerinin her iki kavramın da anlamını içeren sembollerinin karışımıdır.

Stres genellikle olumsuz bir duygu olarak değerlendirilirsede yaşadığımız stres nedenlerini doğru analiz edip, stresi yönetmeyi öğrendiğimiz aşamada insan hayatındaki zorlamaların yeniliği aramak, çalışmak, yaratmak, üretmek ve kendini geliştirmek konusunda harekete geçirdiği bilinmektedir.

Prof. Dr. Kemal Bayülkem’in de dediği gibi; “Stres, nükleer enerji gibidir. Doğru kullanılması durumunda enerji ve başarının artmasını sağlamasının yanı sıra verimliliği getirir. Bugün başarılı işadamlarına bakıldığında tamamına yakınının stresi kontrol altına alabildiği ve istediği yönde kullandığı görülmektedir.”

Olumsuz düşüncelerimizi ve kelimelerimizi değiştirerek hayatımıza pozitif enerji veren bir tarz katabiliriz. Hayatımızda olumlu bir değişim yaratmak istiyorsak öncelikle kelimelerimizden başlamamız gerekiyor. Aşağıda yer alan tabloda olumlu ve olumsuz kelimelere yer verildi. İnsan beyni kelimelerle düşünür, sabah uyandığımızda güne hangi kelimelerle başlayacağımızı ve güne nasıl devam edeceğimizi seçme hakkına sahibiz.

Olumsuz kelimelerden vazgeçin ve olumlu kelimeleri dağarcığınızın bir parçası yapın.

OLUMSUZ	OLUMLU
Hasta olmak istemiyorum	Sağlıklıyım, sağlıklı olmak istiyorum
Toplantıya geç kalmamalıyım	Toplantıya zamanında katılmak istiyorum
Kesinlikle yapamam	Evet, deneyebilirim
Off yine çok işim var	Zamanımı planlarsam, yetiştiririm
Bu seferde olmayacak	Olmazsa başka bir yol denerim

1950’de “stres” kelimesini hayatımıza sokan Psikolog Dr. Hans Selye’nin söylediği gibi, “Doğru tavrı benimsemek, olumsuz stresi olumlu strese dönüştürebilir.” Tavrınızı elinizden geldiğince değiştirmek, stresten kurtulmanın ilk adımıdır.

Stresin Belirtileri

Fiziksel ve bedensel belirtiler, psikolojik belirtiler, duygusal ve davranışsal belirtiler olarak üç unsurda incelenebilir.

Fiziksel ve Bedensel Belirtiler: Vücudumuzdaki fiziksel değişmeler, bazen geçirmekte olduğumuz bir stresin sonucudur. Bu fiziksel değişmeler strese bağlı olmayan biyolojik bir problemin işareti olabilir fakat, genellikle vücudumuzun stresli bir olaya tepki vermesidir. Psikolojik Belirtiler: Psikolojik belirtiler, fiziksel belirtiler kadar kolay anlaşılmazlar, genelde görünüş olarak oldukça zor fark edilirler. Bu tür belirtiler, daha çok düşünme süreci ve bir kişinin düşünceleri ve stresin bu işleyişi nasıl etkilediği ile ilgilidir. Psikolojik stres belirtileri, kişinin düşüncelerini başkalarına açıklaması ve davranışları ile kendini belli eder. Duygusal ve Davranışsal Belirtiler: Genellikle dışarıdan gözlenebilen, kişilerin davranışlarına yansıyan belirtilerdir. Davranış biçimleri kişinin örgüt içindeki performansını doğrudan etkiler. İnsanlar stresle başa çıkmada daha somut ve daha duruma uygun özel çabalar sarf etmektedirler. Stresle başa çıkma konusunda faydalı olduğunu ifade edeceğimiz çeşitli teknikler bulunmaktadır. Bu tekniklerden bazıları bedene yönelik, bazıları zihne bazıları ise davranışlara yöneliktir. (Uzun süreli devam eden şiddetli stres etkenleri savunma mekanizmalarını yıkarak Ruhsal ve bedensel hastalıkların gelişmesine neden olur.)

Stresle Başa Çıkma Teknikleri

Kişisel Stres Yönetimi: Günlük hayatımızdaki tanık olduğumuz değişimler, ani olan olaylar, iddialar, yorumlar, anlaşmazlıklar ve çatışmalar da stres yaşamamıza neden olurlar. Bireysel olarak, aşağıda yer alan, stres yönetimiyle mücadele de uygulayacağımız unsurlar on dört (14) başlık altında toplandı. Bunlar:

Bedene Yönelik Teknikler	Zihne Yönelik Teknikler		Davranışlara Yönelik Teknikler
Fiziksel egzersiz	Zaman yönetimi		Sigaradan uzak durmak
Solunum egzersizi	Dua ve ibadet		Davranış değiştirme
Gevşeme hareketleri	Uyku düzenine veya yeteri miktarda uyumaya dikkat etmeli		Problem Çözme
Biyolojik geri besleme		Sağlıklı ve dengeli beslenme
Meditasyon		Sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılma
Masaj

Son söz olarak, ders veren bir hikaye:

Profesör öğrencilerine “stres yönetimi” konusunda ders veriyordu. Su dolu bir bardağı kaldırıp öğrencilerine sordu:

-”Sizce bu su dolu bardağın ağırlığı ne kadardır?”

Cevaplar 200 gr ile 400 gr arasında değişti. Bunun üzerine profesör şöyle dedi:

-”Gerçek ağırlık fark etmez. Fakat durum bardağı elinizde ne kadar süreyle tuttuğunuza göre değişir. Eğer bir dakikalığına tutarsam, problem yok. Eğer bir saatliğine tutarsam, sağ kolumda bir ağrı oluşacak. Eğer bir gün boyunca tutarsam, ambulans çağırmak zorunda kalırsınız. Aslında ağırlık aynıdır ama ne kadar uzun tutarsanız size o kadar ağır gelir. Eğer sıkıntılarımızı her zaman taşırsak, er ya da geç taşıyamaz duruma geliriz. Yükler gittikçe artarak daha ağır gelmeye başlar. Yapmanız gereken bardağı yere bırakıp, bir süre dinlenmek ve daha sonra tutup tekrar kaldırmaktır. Yükümüzü bırakmalı, dinlenip tazelendikten sonra tekrar yolumuza devam etmeliyiz. İşten eve döndüğünüzde yükünüzü dışarıda bırakın, nasıl olsa yarın tekrar alıp yükleneceksiniz.