Kamu Kurumlarında Stratejik Yönetim ve Örgütsel Gelişim

21 Aralık 2015Makalelerkurum, stratejik yönetim Standard

Hatice Köse / Belediyeler Dünyası Dergisi

“Savaşın beş kuralı vardır: Ölçme, değerlendirme, hesaplama, kıyaslama ve zafer. Mevzi ölçmeyi, ölçme değerlendirmeyi, değerlendirme hesaplamayı, hesaplama kıyaslamayı, kıyaslama ise zaferi doğurur.” Sun Tzu

ÖZET

Bu çalışmada, yönetim literatüründen biri olan stratejik yönetim yaklaşımı, günümüzün değişen koşullarına göre gelişmenin ana felsefesi haline gelmesi araştırılmıştır.

Stratejik yönetim anlayışı ile kaynaklarını en etkin bir biçimde kullanma, yeteneklerini müşteri, vatandaş ve toplum için bir değer haline dönüştürme amaçlı strateji seçenekleri ve araçları geliştirmesi gerekmektedir. Kurumlar yaptıkları strateji tercihleri ile alanlarında rekabet şansını artırmakta, strateji liderliği yaparak, örgüt gelişimi sağlamakta, sinerji yaratmakta ve sürdürülebilir rekabette öncü konuma gelebilme şansını yakalamaktadır.

Kurumlar çevrelerine uymak, çevre analizleri ile çalışmalarına yön vermek durumundadır. Çevre analizi ve rakip analizleri sayesinde geliştirilen stratejiler, örgütte başarıyı sürdürebilir kılmaktadır.

Kamu kurumlarında stratejik yönetim ve stratejik planlama zamanın ihtiyaçlarına cevap vermesi ve örgütün gelişmesi açısından gerekmektedir.

GİRİŞ

Stratejik Yönetim, bugünü analiz edip, yarını tasarlamaya ve gerçekleştirmeye yardım eden bir bakış açısı, bir düşünme yöntemidir.[1] Stratejik yönetim, örgütün ne olduğu, ne yaptığı ve neyi yaptığına şekil veren ve yol gösteren kararları ve eylemleri üretmek için disipline edilmiş çabalardır.

Stratejiye sahip olmayan idareler amaçlarını ortaya koyamaz, kaynaklarını etkin ve verimli kullanamazlar.

Bu alandaki literatürü incelediğimizde, stratejik yönetimle ilgili çeşitli araştırmalar yapıldığı görülmektedir. Bu makale çalışmasında, stratejik yönetim yaklaşımları kavramsal olarak incelenmiştir. Örgütlerin, stratejik yönetimde aktif, adapte olan, değişen ve öğrenen yapılarının gelişiminin önemine değinilmiştir.

Bu çalışmanın amacı, stratejik planlamanın ve stratejik yönetimin kurumlarda etkenliği ve etkililiği ne şekilde arttırabileceği sorgulanmış ve bu yaklaşımın amaca en fazla katkıda bulunabilmesi için hangi hususların göz önünde bulundurulması gerektiği incelenmiştir.

Bu amaç doğrultusunda, çalışmanın kapsamı, Stratejik Yönetim, Stratejik Yönetimin Amaçları, Stratejik Yönetimin Özellikleri, Stratejik Yönetimin Süreci, Başarı İçin Gelişme Stratejileri ve kamu kurumlarında stratejik yönetimin gerekliliğini ortaya koymaktadır.

1. Stratejik Yönetim

Stratejik yönetim 1980’lerden itibaren yönetim alanında uygulanmaya başlayan 1990’ların başından itibaren de kamu kurumlarında kullanılmaya başlayan bir yönetim şeklidir.[2] İnsan nüfusunun artması, şehirlerin büyümesi ve devlet kurumlarının daha fonksiyonlu hizmetler vermesinden dolayı, kamu kurumlarının verdiği hizmetler ve yaptıkları harcamalar konusu sorgulanmaya başlamıştır. Kamu kurumlarının da etkili, ekonomik ve verimli işler yapması konusunda yasalar çıkmıştır ve reformlar yapılmıştır.

Stratejik yönetim, stratejilerin seçimi, çevre ve işletme analizlerinin yapılması, uygulanması, sonuçlanması için gerekli olan süreçleri kapsar. Strateji, işletmenin mihenk taşı sayılır. Stratejiye sahip olmayan işletmeler amaçlarını ortaya koyamaz, kaynaklarını etkin ve verimli kullanamaz. İşletme pasif kalır ve bir süre sonra da varlığını devam ettiremez. Gerçekçi olmak, işletmenin varlığını sürdürmek ve gelişmeyi sağlamak ancak stratejik yönetim anlayışı ile olmaktadır.[3] Karar alma noktasında doğal olarak üst yöneticiler vardır. Yöneticilerin geniş vizyona ve stratejik düşünceye sahip olması kurumun geleceği açısından önem arz etmektedir.

Stratejik yönetim sistemi, kuruluşun “varlık nedeni” sorgulaması ile başlayan uzun ve kısa dönemli hedeflerini tespit etmesi ile gelişen ve faaliyet planlarına kadar uzanan bir süreçtir. Bu süreç aynı zamanda zaman yönetimi, işgücü planlaması, kurum içi haberleşme planı gibi unsurları içeren kurumsal yönetim sisteminin ana hatları, bileşenleri ve başarı faktörleri konusunda bilinçlendirmektir.[4]

Sorgulayarak geleceğe dönük planlar yapıp ve bu planları eyleme dönüştürmeyen her örgüt, gelecekte kaybetmeye veya pasif kalarak kendini yok etmeye mahkûmdur.

Stratejik yönetim örgütün başarı ve sorumluluğunu yüklenen kişilerin uğraş alanındadır.[5] Stratejik yönetim, üst yönetimi ilgilendiren bir konudur. Stratejik yönetimin başarısı için bu süreçte görev alacak yönetici, uzman ve danışman ekibinin belirlenmesi de çok önemlidir.

Stratejik yönetim süreci, stratejik bir bilince sahip olmak ile başlar. Stratejik bilinç ise yöneticilerin veya liderlerin;[6]

İş dünyasının ve onun parçası olarak bulunduğu üst sistemin sürekli değişim içinde bulunduğunu,
Sektörlerdeki kurumların ve rakiplerin değişen çevre koşullarına uygun çeşitli stratejiler ürettiğini ve uyguladığını,
Bu stratejilere cevap verebilecek ve hatta işletmeyi daha verimli duruma getirecek yeni stratejilerin gerekliliğini anlayabilmesi, bu konuda fikirler üretmesi ve çalışmalar yapmasını ifade etmektedir.

Stratejik yönetimin organizasyonlara sağlayacağı yararlar şunlardır;[7]

Stratejik yönetim anlayışı, organizasyonların amaçlarına ulaşmalarını sağlamak üzere proaktif olmalarını gerektirir. İç çevre ve dış çevre ile ilgili yapılan analizler, dış çevrede meydana gelebilecek değişimlerin tahmin edilerek gerekli önlemlerin alınmasına yardımcı olur.
Stratejik yönetim, organizasyonun bütünsel bir yaklaşım ile değerlendirilmesini gerektirir. Bu süreçte elde edilen bilgiler yöneticilerin ve çalışanların örgütün amaçlarını ve bu amaçların gerçekleştirilmesinde kendilerine düşen işlevleri anlamalarına yardımcı olarak kurumsal iletişimi ve aidiyet duygusunu güçlendirir.
Organizasyonu oluşturan birimlerin faaliyetlerinin uyumlaştırılmasına yardımcı olur ve seçilen stratejilerin kalitesini artırır.
Çalışanların yetkilendirilmesine ve kurum içinde değişime karşı oluşabilecek direncin kırılmasına yardımcı olur.

Uzun vadeli kararların alınmasını ve performansın ölçülmesini zorunlu kılar ve kaynak tahsisi kararlarında etkinliği artırır.

Ciddi bir çevre analizi, tehdit ve fırsatların belirlenmesi ayrıca faaliyetlerin doğru belirlenmesi kuruma başarı getirecektir. Bazı kurumlar ne yazık ki mevzuat ve yasalar gereği stratejik planlarını yapmaktadırlar.

1.2. Stratejik Yönetimin Amaçları

Stratejik yönetimin en önemli beş amacı şunlardır: Stratejik yönleri göstermek, kaynakların öncelikli kullanılmasına rehber oluşturmak, mükemmellik standartları belirlemek, çevresel belirsizlik ve değişimle uğraşmak, kontrol ve değerlendirmeye objektif temeller oluşturmak.[8]

Amaç ve hedef belirleme üst yönetimden alt kademeye doğru vakıf olunan bilgiye göre yapılır. Üst kademe daha çok tüm işletmeyi ilgilendiren stratejik nitelikteki amaçları, alt kademe ise daha çok fonksiyonel nitelikteki amaçları belirlemektedir.[9] Stratejik yönetim, üst yönetimden alt kademeye kadar uzanan ve devam eden bir süreçtir.

1.3. Stratejik Yönetimin Özellikleri

Kurumun geleceğini ilgilendirmesi ve ona bir yön belirlemeye çalışması nedeniyle stratejik yönetim, üst yönetiminin bir fonksiyonudur.

Stratejik yönetimin özellikleri ve fonksiyonel yönetim arasında ki farkı aşağıda ki tabloda gösterilmiştir.

Stratejik Yönetim ve Fonksiyonel Yönetim
	Fonksiyonel Yönetim	Stratejik Yönetim
Odak Noktası	Amaçlara bağılı hedeflerin gerçekleştirilmesi ve günlük problemlerin çözümü	Uzun dönemli yaşama ve gelişme problemleri ve yeni amaç ve stratejiler
Amaçları	Geçmiş tecrübelere dayalı bir düşünceyle uygun bir kârlılık	Geleceğe yönelik kârlılık ve büyüme
Sınırlamaları	Mevcut kaynaklar ve çevre	Muhtemel kaynaklar ve çevre
Sonuçları	Etkinlik, verimlilik ve denge	Büyüme, gelişme ve süreklilik
Bilgi Kaynağı	İşletme birimine ait işlem ve kayıtlar, mevcut şartlar	İşletme, bölümler ve gelecekteki fırsat tahminleri
Veri Yapısı	Çok fazla sayıda olmayan bölüm verileri	Çok sayıda, değişik ve çok kaynaklı
Örgüt Yapısı	Bürokratik, durgun	Yenilikçi ve esnek
Liderlik	Geleneksel, görev yönelimli	Değişmelerden etkilenir, açık
Problem	Acil, kısa dönemli, somut, aşağı yukarı benzer nitelikte	Tehir edilebilir, uzun dönemli, soyut, birbirinden farklı
Problem Çözme	Tepki niteliğinde ve geçmiş tecrübelere dayanarak	Katılımcı, yeni çözüm yolları arayarak
Zaman, Risk	Kısa vadeli, düşük risk	Uzun vadeli, yüksek risk

Kaynak: http://www.belgeler.com/blg/5n6/stratejik-ynetimin-kapsami-ve-tarihesi (15.04.2013)

GZFT Analizi ve Stratejik Yönetimin Süreci

Kurumun gideceği yol haritasını çizmesi ve bununda örgüt üst yönetimince belirlenmesi sebebiyle, stratejik yönetim sürecindeki planlananlar eksiksiz yerine getirilmelidir. Bu planlar misyon ve vizyonun belirlenmesi, iç ve dış çevre analizi yapılması, mevcut durum analizi yapılması. Çünkü stratejik yönetim sürecinde yapılan ve yerine getirilmeyen bir işlem stratejilerden sapılmasına neden olacaktır.

Stratejik yönetimin en önemli konularından birisi GZFT analizi yapılmasıdır.

Kuruluş içi analiz ve çevre analizinde kullanılabilecek temel yöntemlerden birisi GZFT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler) analizidir. Genel anlamda GZFT, kuruluşun kendisinin ve kuruluşu etkileyen koşulların sistematik olarak incelendiği bir yöntemdir. Bu kapsamda, kuruluşun güçlü ve zayıf yönleri ile kuruluş dışında oluşabilecek fırsatlar ve tehditler belirlenir.

Stratejik yönetimde ilk aşama mevcut durum analizidir. İkinci aşamada mevcut durum analizi ile geleceğe bakılır ve gelecekte nerede olmak istendiği sorusuna yanıt aranır. Bu soruya verilecek farklı seçenekler, örgütün stratejik alternatiflerini oluşturur. Üçüncü aşamada ise bu alternatifler arasından örgüt için en uygun olan seçilir. Dördüncü aşamaysa seçilen stratejinin uygulamaya koyulduğu ve uygulamanın kontrol edildiği son aşamadır.

Strateji oluşturma bir kurumun kendini ve geleceğini nasıl gördüğünü ifade eder. Strateji belirlerken yapı, sistemler, insan ve kültür gibi öğeler arasındaki ilişki ve etkileşim göz önünde bulundurulmalıdır.

Başarı İçin Gelişme Stratejileri;

Bilimsel yaklaşım stratejilerinin uygulanması,
Organizasyonda gelişme ihtiyacının tespit edilmesine yönelik stratejilerin belirlenmesi,
Organizasyonda süreci geliştirmeye yönelik stratejilerin belirlenmesi gerekmektedir.
Yönetsel stratejinin genel özellikleri: [10]
Strateji, bir analiz etme sanatıdır.
Strateji amaçlara bağlı bir unsurdur.
Strateji işletmenin çevresiyle diyalektik ilişkilerini düzenler.
Strateji devamlı olarak tekrarlanan işlerin aksine uzak geleceğe bağlı bir düzeni ilgilendirir.
Strateji işletmenin bütün finansal ve beşeri kaynaklarını uyuşum içinde yöneten ve faaliyete geçiren bir unsurdur.
Strateji karmaşık ve dinamik bir çevrede işletmenin faaliyet sahalarını belirler.
Strateji karmaşık ve dinamik bir organizasyonda beşeri unsuru (çalışanları) cesaretlendirme ve harekete geçirme aracıdır.

Stratejik Planlama ve Stratejik Yönetim

Stratejik yönetim stratejik planlama kapsamında tartışılsa da bu kavramlar birbirinin eş anlamlısı değildir. Stratejik yönetim, stratejilerin planlanması için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme çalışmalarını planlananlar ve kurumun üst düzey yöneticilerin faaliyetlerini ilgilendiren süreçlerin toplamıdır. Stratejik plan ise “bir kurumun neyi, niçin yaptığına ve ne olduğuna rehberlik eden, şekillendiren eylemlere ve temel kararlara ulaşmak için disiplinli bir çaba” olarak tanımlanır.

Kamu Yönetiminde Stratejik Yönetimin Gerekliliği

Sosyal ihtiyaçlarda, politik eğilimlerde, hükümetler arası ilişkilerde, mali koşullarda ve vatandaş beklentilerindeki değişimler, yerel hükümetlerin karşı karşıya kaldığı sorumlulukların ve kaynak ihtiyaçlarının şeklini değiştirmektedir. Bu önemli değişimleri öngörme ve onları verimli bir şekilde uyarlama, ileriye dönük bir bakış açısını ve güçlü bir stratejik yönetimin sağlayabileceği etkin bir takım çabaları gerektirir.[11]

Sonuç

Yapılmış olan bu teorik çalışmada, kamu sektöründe stratejik yönetimin öneminin farkına varılması ve stratejik yönetim etkinliğini artırmaya yöneliktir.

Stratejik yönetim, kuruma yön veren amaçlara ve hedeflere ulaşmak için eylemleri ile bütünleştirici bir süreçtir.

Günümüzde yoğun rekabet ortamında hedeflere ulaşmak için bir kamu yöneticisinin kullanabileceği araçlar içinde en temel araç olan stratejik yönetimdir. Kamu kurumlarına baktığımızda stratejik palanı, eylemleri ve stratejik yönetimiyle tam olarak sistem geliştirilememiştir. Yöneticiler bu rekabet ortamında bu konuda ciddi çaba harcamaları gerekmektedir.

Hızla değişen bu zaman karşısında, çağın gerektirdiği değişime ayak uydurmak için ve kamu faaliyetlerinin daha esnek, hızlı ve etkin hale gelmesi amacıyla stratejik yönetime geçmek durumundadır.

Yararlanılan Kaynaklar

AKSU Mualla Bilgin, Eğitimde Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi, Anı Yayıncılık, Ankara, 2002, s. 7, Aktaran: Bülent Okumuş, Kamu Kuruluşlarında Stratejik Planlama Sürecinde Paylaşılan Vizyon Oluşturulması: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, SBE, 2007.

ÇAKIR Atilla. Kamu İdarelerinde Stratejik Yönetim Kapsamında Planlama ve Plan-Bütçe İlişkisi, (Yayınlanmamış Maliye Uzmanlığı Yeterlilik Tezi) Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara, 2008.

ERDEM Aybike. Stratejik Yönetim ve Kamu Örgütlerine Uygulanabilirliği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Mersin Üniversitesi, SBE, 2006.

NARİNOĞLU Ahmet. Yerel İdarelerde Stratejik Planlama Modeli, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Çağ Üniversitesi, SBE, 2006.

NARİNOĞLU Ahmet. Yerel Yönetimlerde Stratejik Yönetim ve Planlama, Ekim 2009, Mart Matbaacılık Sanatları.

OYMAN Sumru. Stratejik Yönetim Sürecinde Performans Ölçümü ve Dengeli Sonuç Kartı Uygulaması: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İçin Bir Değerlendirme, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Muhasebe Genel Müdürlüğü, Ankara, Haziran 2009.

ŞENTÜRK Faruk Kerem. Otel İşletmelerinde Stratejik Yönetim Araçları Kullanımı Üzerine Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Akdeniz Üniversitesi, SBE, 2010.

Theodore H. Poister ve Gregory D. Streib, a.g.y., s. 309. Aktaran: Ufuk DURNA ve Veysel EREN, Kamu Sektöründe Stratejik Yönetim, Yayınlanmış Makale, S.5.

ÜLGEN Hayri ve MİRZE, Kadir. İşletmelerde Stratejik Yönetim, Literatür Yayınları, İstanbul, 2004, No:113, s. 57, Aktaran: Aybike Erdem, Stratejik Yönetim ve Kamu Örgütlerine Uygulanabilirliği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) SBE, 2006.

YILMAZ Kutluhan. “Kamu Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Uygulaması”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 50-

51, s. 67, Aktaran: Akın Marşap, Stratejik Planlamada Değişim Mühendisliği ve Yönetsel Geleceğin Sırları, YA/EM Bildiriler Kitabı, s. 92, Aktaran: Şentürk, a.g.e., Aktaran: Gündüz Şan, Stratejik Planları Temelinde Belediyelerin Güçlü ve Zayıf Yönlerinin Analizi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, SBE, 2008.

YÜCE Barış. Üniversitelerde Stratejik Planlama ve Bir Yazılım Tasarımı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Sakarya Üniversitesi, FBE, 2007.

[1] Ahmet NARİNOĞLU, “Yerel Yönetimlerde Stratejik Yönetim ve Planlama”, Ekim 2009, Mart Matbaacılık Sanatları, s. 125.

[2]Aybike ERDEM, Stratejik Yönetim ve Kamu Örgütlerine Uygulanabilirliği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Mersin Üniversitesi, SBE, 2006, s. 66.

[3]Ahmet NARİNOĞLU, Yerel İdarelerde Stratejik Planlama Modeli, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Çağ Üniversitesi, SBE, 2006, s. 67.

[4] Barış Yüce, Üniversitelerde Stratejik Planlama ve Bir Yazılım Tasarımı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Sakarya Üniversitesi, FBE, 2007, s. 9.

[5] Aksu, Mualla Bilgin, Eğitimde Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi, Anı Yayıncılık, Ankara, 2002, s. 7, Aktaran: Bülent OKUMUŞ, Kamu Kuruluşlarında Stratejik Planlama Sürecinde Paylaşılan Vizyon Oluşturulması: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, SBE, 2007, s. 14.

[6] Hayri ÜLGEN ve Kadir MİRZE, İşletmelerde Stratejik Yönetim, Literatür Yayınları, İstanbul, 2004, No:113, s. 57, Aktaran: Aybike Erdem, Stratejik Yönetim ve Kamu Örgütlerine Uygulanabilirliği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) SBE, 2006, s. 69.

[7] Sumru OYMA, Stratejik Yönetim Sürecinde Performans Ölçümü ve Dengeli Sonuç Kartı Uygulaması: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İçin Bir Değerlendirme, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Muhasebe Genel Müdürlüğü, Ankara, Haziran 2009, s. 7-8.

[8]Atilla ÇAKIR, Kamu İdarelerinde Stratejik Yönetim Kapsamında Planlama ve Plan-Bütçe İlişkisi, (Yayınlanmamış Maliye Uzmanlığı Yeterlilik Tezi) Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara, 2008, s. 14-05.

[9] Faruk Kerem ŞENTÜRK, Otel İşletmelerinde Stratejik Yönetim Araçları Kullanımı Üzerine Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Akdeniz Üniversitesi, SBE, 2010, s. 11-12,

[10] Erol EREN, “Stratejik Yönetim”, Açıköğretim Yayınları, S.5.

[11] Theodore H. Poister ve Gregory D. Streib, a.g.y., s. 309. Aktaran: Ufuk DURNA ve Veysel EREN, Kamu Sektöründe Stratejik Yönetim, Yayınlanmış Makale, S.5.